Alternatywa Socjalistyczna Polska sekcja International Socialist Alternative
Jackie Grunsell – ISA w Anglii, Walii i Szkocji
Eleanor Marx, urodzona w 1855 roku, najmłodsza córka Karola Marxa i Jenny Von Westphalen, nieuchronnie spędziła dzieciństwo przesiąknięte politycznymi ideami i dyskusjami. Rzuciła szkołę i była kształcona przez ojca przy regularnym udziale Fryderyka Engelsa i jego partnerki Lizzy Burns. W wieku kilkunastu lat została zaufaną sekretarką ojca, w czasie gdy pracował on nad „Kapitałem”. To doświadczenie pozwoliło Eleanor głęboko zrozumieć kapitalistyczny system gospodarczy, wyzysk klasy robotniczej w jego ramach oraz jej kluczową rolę w zmianie systemu na socjalistyczny.
Przez całe życie udowadniała, że jest nieugięta w dążeniu do zmiany społeczeństwa – walczyła o reformy, które poprawiłyby życie ludzi pracy, jednocześnie opowiadając się za potrzebą socjalizmu. Była między innymi jedną z najwcześniejszych orędowniczek idei socjalistycznego feminizmu i internacjonalizmu, a jednocześnie pracowała jako organizatorka związków zawodowych, skupiając się na organizowaniu robotnic do solidarnej walki z kapitalizmem wraz z mężczyznami
W wieku zaledwie 16 lat Eleanor zaczynała już wykorzystywać zdobytą wiedzę teoretyczną. Odwiedzała swoją siostrę we Francji w czasie Komuny Paryskiej w 1871 roku, kiedy to klasa robotnicza przejęła władzę. Po powrocie do domu zaangażowała się w organizowanie wsparcia dla francuskich uchodźców uciekających przed brutalnymi represjami, jakie państwo francuskie zrzuciło na rewolucjonistów.
Komuna Paryska
Eleanor była również świadkiem roli, jaką w ruchu odegrały kobiety. Kobiety stały się przywódczyniami i walczyły na równi z męskimi członkami Komuny. Przez krótki okres, w którym klasa robotnicza sprawowała władzę, wdrażała politykę mającą na celu poprawę praw kobiet poprzez równe płace, dostęp do rozwodów i lepszą edukację dla dziewcząt.
Upamiętniając rocznicę Komuny w marcu 1886 roku Eleanor podkreśliła udział kobiet w tej walce mówiąc:
„Kiedy nadejdzie rewolucja – a musi nadejść – będzie ona dokonana przez robotników, bez dyskryminacji płci, zawodu czy kraju, stojących i walczących ramię w ramię.”
Po śmierci ojca Eleanor odegrała kluczową rolę w zestawianiu i tłumaczeniu jego notatek i zaczęła bardziej bezpośrednio angażować się w ruchy robotnicze. W 1884 roku dołączyła do Social Democratic Federation (SDF) wierząc w znaczenie prób dotarcia z ideami socjalistycznymi do masowego odbiorcy. Jednak ona i inni członkowie zarządu tej grupy wkrótce odeszli, by założyć Ligę Socjalistyczną z powodu różnic z założycielem SDF, Henrym Hyndmanem. Hyndman sprzeciwił się propozycji Eleanor, by wysłać delegatów na kongres rewolucyjnych robotników w Roubaix, a w miarę upływu czasu jego nacjonalistyczne podejście stało w jaskrawej sprzeczności z internacjonalizmem, który prezentowała ona i inni.
Feminizm socjalistyczny
Bliskie relacje Eleanor z Fryderykiem Engelsem oznaczały, że była zaangażowana w czytanie szkiców jego rozwijającej się książki – „Pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa”, która została opublikowana w 1884 roku.
W 1886 roku Eleanor wraz ze swoim partnerem i kolegą socjalistą Edwardem Avelingiem napisała broszurę „The Woman Question”. Podobnie jak Engels, postrzegali oni ucisk kobiet jako nierozerwalnie związany z systemem kapitalistycznym. W tamtym czasie kobiety stanowiły blisko jedną trzecią dorosłej siły roboczej, ale zarabiały około 50% średniej płacy mężczyzn. Eleanor postrzegała feminizm jako idący w parze z socjalizmem. Opowiadała się za solidarną walką kobiet i mężczyzn z klasy robotniczej, uznając, że kobiety należą do najbardziej uciskanych i muszą być świadomie zaangażowane w walkę o zmianę socjalistyczną.
Podczas gdy broszura uznawała, że kobiety wszystkich klas stanęły w obliczu opresji w kapitalizmie, było jasne, że burżuazyjny feminizm nie dajeodpowiedzi:
„Szkoła, o której mówimy, nie wysuwa żadnych sugestii, które wykraczałyby poza granice dzisiejszego społeczeństwa. Stąd ich praca jest, zawsze z naszego punktu widzenia, mało wartościowa.”
„The Woman Question” podkreśla nieodpłatną „uznaną przez prawo pańszczyznę” nieodłącznie związaną ze społeczną rolą kobiet w kapitalizmie: podejmowaniem prac domowych w obrębie w domu i opieka nad dziećmi. Zdawała sobie sprawę z trudności, jakie to oznacza dla kobiet w zorganizowaniu się.
Jednak później, poprzez pracę w związkach zawodowych, starała się pokonać te bariery. Kobiety z klasy robotniczej mają zasadnicze znaczenie dla powodzenia każdego ruchu na rzecz osiągnięcia socjalizmu, a codzienne problemy, z którymi się borykają, muszą być podjęte, aby je pozyskać i przekonać o potrzebie walki.
Broszura wyprzedziła swoje czasy, gdyż nie stroni od dyskusji o potrzebie edukacji seksualnej i zasadniczej zmiany relacji między mężczyznami i kobietami.
Internacjonalizm
Wkrótce po opublikowaniu książki Eleanor i Aveling wyruszyli w żmudne 15-tygodniowe tournee z przemówieniami po USA, podczas którego Eleanor przemawiała na spotkaniach noc w noc, czasem do zgromadzeń liczących tysiące robotników. Choć wyczerpujące, doświadczenie to zainspirowało ją do napisania książki „The Working-class Movement in America”, która opisywała warunki panujące tam wśród ludzi klasy robotniczej, super eksploatację kobiet i pracy dzieci przez pracodawców oraz pragnienie idei socjalistycznych, które tam zastała
W 1889 roku w Paryżu odbyła się konferencja założycielska Drugiej Międzynarodówki. Jak zwykle Eleanor była w centrum wydarzeń, pełniąc rolę niezastąpionego tłumacza w kilku językach. W tym samym czasie w Londynie Will Thorne i inni pracownicy gazowni spotykali się, by założyć związek zawodowy, który domagał się ośmiogodzinnego dnia pracy, co było znacznym ograniczeniem w stosunku do standardowego wówczas 12-godzinnego dnia pracy.
W rezultacie związek szybko się rozrastał, a Thorne został wybrany na sekretarza generalnego, a on i Eleanor spotkali się po powrocie z Paryża. Rozpoczęła się wieloletnia współpraca polityczna i przyjaźń, podczas której Eleanor pomagała mu w nauce czytania i pisania oraz pomagała w papierkowej robocie, z którą miał problemy w nowej roli.
Nowy ruch związkowy
Działalność przemysłowa nabierała tempa, a Eleanor zanurzyła się w niej. Zgłaszała swoje umiejętności urzędnicze w wielu sporach i można było na niej polegać jako na potężnej oratorce na publicznych wiecach i spotkaniach. Pomagała w strajku Bryanta i Maya w 1888 roku, strajku w dokach na początku 1889 roku, a także w pracy związku gazowników i była jedyną osobą jednogłośnie wybraną do jego rady wykonawczej w 1890 roku.
W 1889 roku w fabryce w Silvertown na East End wybuchł strajk. Eleanor zaczęła tam jeździć codziennie, aby uczestniczyć w spotkaniach w fabryce i bezpośrednio apelowała do kobiet o utworzenie związku zawodowego we współpracy z organizacją mężczyzn. Napisała:
„Wielką lekcją strajku w dokach jest to, że wykwalifikowani i niewykwalifikowani muszą się połączyć. Lekcja jest taka, że mężczyźni i kobiety muszą pracować razem. Kobiety są wykorzystywane przez pracodawcę do utrzymywania płac mężczyzn na niskim poziomie i dopiero gdy kobiety odmówią podcinania płac swoim mężom i braciom, sytuacja ta ulegnie zmianie.”
Typowe dla Eleanor było to, że wprowadzała słowa w czyn i założyła pierwszy kobiecy oddział Krajowego Związku Pracowników Gazownictwa i Pracowników Ogólnych. Natychmiast przystąpiły do pracy, rekrutując nowych członków, prowadząc kampanię i zbierając fundusze na strajk.
Organizowanie związku zawodowego
Było to pierwsze doświadczenie Eleanor związane z bezpośrednią rolą w przywództwie związku zawodowego, co później umożliwiło jej odegranie znaczącej roli na przyszłych spotkaniach Kongresu Związków Zawodowych. Musiała walczyć, aby tam być, argumentując, że jej rola jako organizatorki związkowej i sekretarki czyni ją „pracownikiem” z takim samym prawem do obecności jak pracownik przemysłowy! W ciągu kilku miesięcy Eleanor umocniła swoją rolę w rozwoju nowego ruchu związkowego, który był bardziej radykalny i bojowy niż stare związki zawodowe, które często współpracowały z pracodawcą i odgrywały rolę hamulca dla ruchów klasy robotniczej w tamtym czasie.
Działalność związkowa Eleanor doprowadziła ją do zorganizowania solidarności dla strajku żydowskich krawców, który miał miejsce w tym czasie na londyńskim East Endzie. Prowadziła kampanię przeciwko antysemityzmowi, czerpiąc z własnego żydowskiego dziedzictwa. Nauczyła się mówić w jidysz, aby dotrzeć do żydowskich kobiet w społeczności, zawsze zdeterminowana, aby rozbić każdą przeszkodę w organizowaniu się kobiet.
Eleanor nieustannie szukała każdej okazji, by przemówić do ludzi z klasy robotniczej i słynne przemówienie podczas demonstracji z okazji pierwszego maja w Hyde Parku w 1890 roku, gdzie podkreśliła potrzebę wyjścia poza reformy i zbudowania socjalistycznego świata:
„Socjaliści wierzą, że ośmiogodzinny dzień jest pierwszym i najbardziej natychmiastowym krokiem, który należy podjąć, i dążymy do czasu, kiedy nie będzie już jednej klasy podtrzymującej dwie inne, ale pozbędziemy się bezrobotnych zarówno na górze, jak i na dole społeczeństwa”.
Wyzwolenie kobiet
Podczas gdy Liga Socjalistyczna rozpadła się w 1889 roku, Eleanor kontynuowała swoją działalność, wciąż powracając do walki o wyzwolenie kobiet. Przetłumaczyła raport Clary Zetkin, niemieckiej socjalistki, z Kongresu w Gocie w 1896 roku, aby przybliżyć jej idee brytyjskiej publiczności. Napisała:
„Kobiety klasy robotniczej nie mogą być jak kobiety burżuazyjne, które muszą walczyć z mężczyzną własnej klasy. U kobiet proletariackich, przeciwnie, jest to walka kobiety z mężczyzną jej własnej klasy przeciwko klasie kapitalistycznej. Nie musi ona walczyć z mężczyznami ze swojej klasy, aby przełamać bariery, które zamykają ją przed wolną konkurencją. Chciwość kapitału i rozwój nowoczesnego przemysłu uwolniły ją od tych zmagań. Jej kresem i celem nie jest prawo do swobodnej konkurencji z mężczyznami, lecz uzyskanie politycznej władzy proletariatu.”
Nie oznaczało to, że nie musiała konfrontować się ze sprzeciwem niektórych mężczyzn wobec jej zaangażowania w ruch. Kiedy przemawiała, wielokrotnie przypominała mężczyznom, że mają obowiązek wykonywać swoją część opieki nad dziećmi i prac domowych, aby zapewnić kobietom możliwość uczestnictwa w walce społecznej i politycznej. W dalszym ciągu szukając politycznego domu, Eleanor uczestniczyła w konferencji założycielskiej Niezależnej Partii Pracy jako obserwator, ale nie wstąpiła do niej i ponownie wstąpiła do SDF w 1897 roku.
Tragicznie, niedługo po tym, w 1898 roku, Eleanor popełniła samobójstwo, jak się uważa, z powodu odkrycia, że Edward Aveling, jej długoletni partner, poślubił w tajemnicy inną kobietę, podczas gdy wciąż mieszkał z Eleanor. Jej śmierć była ciosem dla ruchu robotniczego. Will Thorne zareagował na tę stratę mówiąc:
„Gdyby nie ta tragedia, wierzę, że Eleanor nadal by żyła i byłaby większą liderką kobiet niż największa ze współczesnych kobiet”.
Jej ogromny wkład w ruch klasy robotniczej i walkę z uciskiem kobiet jest niezaprzeczalny. Jest inspirującym przykładem tego, jak idee i teoria mogą zostać przełożone na praktyczną broń w walce o socjalizm.
Tekst oryginalny: https://socialistalternative.info/2023/03/29/eleanor-marx-socialist-feminist-and-workers-leader-ahead-of-her-time/?fbclid=IwAR0GAcNTuRHUATYd8Sl5Vt-_T8nlYoSPJFbsK-e3_q5M0DigLzqBObxxNtQ
