Alternatywa Socjalistyczna Polska sekcja International Socialist Alternative
Donal Devlin – Socialist Party (ISA w Irlandii)
,,Nazywam się Ozymandias, Król Królów;Spójrzcie na moje Dzieła, wy Potężni, i rozpaczajcie!”.
– Ozymandias autorstwa Percy’ego Bysshe Shelleya
,,Nikt nie może mnie obalić. Mam poparcie 700 tys. żołnierzy, większości narodu i wszystkich robotników”.
– Mohammad Reza Pahlavi, szach Iranu, czerwiec 1978 r.
Historia rzadko jest łaskawa dla bombastycznej pychy morderczych dyktatorów; w ciągu kilku miesięcy od powyższego stwierdzenia szacha, został on bezceremonialnie zmuszony do wygnania 16 stycznia 1979 roku. Rozpoczynając od protestów ulicznych jesienią 1978 roku i szybko przekształcając się w masowe strajki, rewolucyjny ruch klasy robotniczej i biedoty położył kres jego znienawidzonej dyktaturze.
Morderczy reżim
Szach został początkowo doprowadzony do władzy w 1941 r. przez brytyjski imperializm, a następnie stał się absolutnym władcą Iranu po tym, jak w 1953 r. zamach stanu obalił rząd premiera i radykalnego nacjonalisty Mohammada Mosaddegha. Zamach ten został zaaranżowany przez CIA i MI5, amerykańskie i brytyjskie agencje wywiadowcze, po tym jak Mosaddegh znacjonalizował krajowe zasoby ropy naftowej. W interesie prywatnego zysku zrezygnowano z demokratycznych niuansów.
Iran szacha, obok Izraela i Arabii Saudyjskiej, stał się kluczowym sojusznikiem amerykańskiego imperializmu na Bliskim Wschodzie. To tam mieściła się główna kwatera CIA w regionie, a do czasu rewolucji USA miały w kraju 24 000 ,,doradców wojskowych”. Pomogło w utworzeniu SAVAK, osławionej tajnej policji reżimu, która działała jako wszechobecny oddział uderzeniowy, torturujący i mordujący dziesiątki tysięcy więźniów politycznych.
Szach zbudował też kolosalny aparat wojskowy, który do lat 70. stał się największym importerem broni wojskowej na świecie. Tylko w latach 1971-1976 zakupił od USA broń o wartości 8 mld dolarów.
Skrajne nierówności
Bezwzględne represje były połączone z próbami szybkiego uprzemysłowienia kraju, co szach nazwał swoją ,,białą rewolucją”, wierząc, że uda mu się zmodernizować Iran tak, by stał się zaawansowanym państwem kapitalistycznym.
Szach i jego współpracownicy prowadzili wystawny tryb życia dzięki sukcesom gospodarczym Iranu. W 1967 r. nadał sobie tytuł ,,Króla Królów” (niezamierzony ukłon w stronę Ozymandiusza autorstwa Shelly’ego), a cztery lata później zorganizował trzydniową globalną ceremonię, której koszt wyniósł 22 miliony dolarów, aby uczcić swoje rządy. Specjalna lokalizacja dla uroczystości została zbudowana na miejscu Persepolis, starożytnej stolicy Persji, z udziałem wielu światowych przywódców kapitalistycznych i stalinowskich. W czasie, gdy 44% Irańczyków żyło poniżej granicy ubóstwa, z Paryża przyleciało 18 ton najlepszego jedzenia, w tym 30 kg kawioru. Taki obsceniczny pokaz przepychu tylko podsycił niechęć irańskich mas do szacha.
Powstanie rewolucyjne
Skrajne nierówności, szybka industrializacja, represje państwowe, ucisk mniejszości narodowych i etnicznych, a po 1975 roku kryzys gospodarczy – wszystko to stało się materiałem zapalnym dla rewolucyjnego wybuchu. Tak właśnie stało się 7 września 1978 roku. Po roku narastających protestów na ulice Teheranu wyszły dwa miliony ludzi. Szach odpowiedział wprowadzeniem stanu wojennego, a 2 tys. zostało zmasakrowanych na ulicach.
Represje te tylko napędzały proces rewolucyjny. Rozwinął się poważny ruch strajkowy, w którym do akcji wkroczyły najważniejsze grupy irańskiej klasy robotniczej. Strajkowali pracownicy sektora naftowego, węglowego i transportowego, przy czym ci ostatni odmówili zgody na przejazd pociągów policji i wojska.
Zajęto zakłady pracy, a ich prowadzenie przejęły demokratycznie wybrane komitety strajkowe. W miarę jak ruch się rozrastał, żołnierze zaczęli się buntować i przeszli na stronę mas. Chłopi zaczęli przejmować ziemię i wywłaszczać swoich posiadaczy ziemskich.
Siłą, która miała autorytet w rewolucji, byli szyiccy duchowni i ich przywódca Ajatollah Chomeini, którzy weszli w opozycję wobec rządów szacha na początku lat 60. Ich populistyczne przesłanie przeciwko nierównościom pozwoliło im zbudować bazę wśród irańskiej biedoty.
Porażka lewicy
Jednak nie był to bynajmniej niekwestionowany wpływ na wydarzenia rewolucyjne z 1979 r. i przywództwo nad nimi. Tudeh (Irańska Partia Komunistyczna) i inne siły lewicy miały również znaczącą bazę poparcia w kluczowych zakładach pracy i shoras (demokratycznie wybieranych radach robotniczych, które powstały w okresie po obaleniu szacha). Stanowiły one realną podstawę do utworzenia demokratycznego państwa socjalistycznego w Iranie. Polityka Chomeiniego, zwłaszcza obowiązkowe noszenie hidżabu, spotkała się z masowym sprzeciwem. W Międzynarodowy Dzień Kobiet 1979 roku setki tysięcy kobiet przez sześć kolejnych dni wychodziły na ulice, aby zaprotestować przeciwko temu rozwiązaniu.
Wspomniane wcześniej siły lewicowe w dużej mierze podkuliły jednak ogon przed Chomeinim, mimo jego prokapitalistycznej, reakcyjnej polityki i opozycji przeciwko szorom [radom robotniczym – przyp. Tłum.]. W ten sposób zmarnowały szansę na socjalistyczne zmiany i pozwoliły kontrrewolucji zatriumfować. Do 1981 roku Tudeh oraz zorganizowana lewica i ruch robotniczy zostały stłumione, a wielu ich działaczy uwięzionych.
Krytyczną lekcją tego okresu jest potrzeba rewolucyjnej socjalistycznej alternatywy, która przeciwstawia się imperialistycznym i monarchistycznym rządom, jak również teokratycznym rządom istniejącego reżimu w Iranie – innej odmianie kapitalizmu, która również reprezentuje system wyzysku oraz ucisku narodowego i płciowego.
Tłumaczył: Aleksander Marchlewski
Tekst oryginalny: https://internationalsocialist.net/en/2022/10/iran-s-stolen-revolution
