Alternatywa Socjalistyczna Polska sekcja International Socialist Alternative
Chris Stewart – Socialist Party (ISA w Północnej Irlandii)
Na Letniej Szkole ISA w 2022 roku setki socjalistów z całego świata spotkały się, aby omówić wieloaspektowe kryzysy globalnego kapitalizmu i budowanie sił rewolucyjnego socjalizmu w tym okresie. W ramach tego odbyła się dyskusja, która skupiła się na filozofii marksizmu, na której bazują perspektywy i analizy ISA – materializmie dialektycznym.
Pierwsze wprowadzenie, wygłoszone przez Sonję Grusch z ISA w Austrii, skupiło się na kluczowych założeniach filozofii marksistowskiej i znaczeniu tych idei w historii ludzkości. Sonja wyjaśniła, że w naszym obecnym systemie ,,filozofia” ma tendencję do traktowania jej jako domeny grupy uprzywilejowanych intelektualistów i jest nauczana w nudny, abstrakcyjny sposób, który odrywa ją od codziennego życia.
Dla marksistów jednak, filozofia materializmu dialektycznego jest narzędziem, które ludzie klasy pracującej mogą wykorzystać do analizy naszych warunków materialnych, dając nam zrozumienie kapitalizmu i tego, jak rozwijają się wydarzenia na świecie, co może pomóc nam w budowaniu walki z systemem.
Materializm dialektyczny
Istoty ludzkie zawsze dążyły do zrozumienia warunków naszego istnienia. W najwcześniejszych formach społeczeństwa dominowały idee proto-religijne, ponieważ ludzie starali się nadać sens zjawiskom naturalnym, życiu i śmierci. Sonja zauważyła, że po podziale społeczeństwa na klasy i powstaniu państwa, idee te stały się narzędziami klasy rządzącej do kontrolowania społeczeństwa. Jak powiedział Marks, ,,idee klasy rządzącej są w każdej epoce ideami rządzącymi”.
Idealistyczne filozofie wielu religii utrzymują, że materia jest drugorzędna wobec myśli, a świat jest zasadniczo statycznym tworem jednego lub wielu bogów. Modlitwa i rytuały są przedstawiane jako zdolne do wpływania na świat materialny w nieznany sposób.
Z drugiej strony filozofia marksistowska jest materialistyczna. Jak ujęła to Sonja, marksizm utrzymuje, że każde zjawisko można prześledzić do jego materialnej podstawy. Kevin z Irlandii rozpoczął swój wstęp od stwierdzenia, że ,,materia jest pierwotna, a idee są produktem materii”. Kontynuował, że cała materia jest w ciągłym stanie zmiany i że prawa dialektyki są tym, co rządzi tą zmianą.
Prawa te wyjaśniła Sonja, a w dyskusji towarzysze podali szereg przykładów zastosowania tych praw w praktyce.
1. Jedność i konflikt przeciwieństw
Logika dialektyczna utrzymuje, że sprzeczności są nieodłącznym elementem wszystkich rzeczy i że są one środkiem, dzięki któremu rzeczy rozwijają się i zmieniają. W kapitalizmie na przykład, kapitaliści nie mogą istnieć bez robotników, których wyzyskują dla zysku. Burżuazja i proletariat są zarówno przeciwstawne, jak i zależne od siebie. To właśnie ta sprzeczność rządzi historycznym rozwojem społeczeństwa kapitalistycznego poprzez walkę klas.
Innym przykładem omawianym w szkole była Nowa Zimna Wojna pomiędzy blokami imperialistycznymi pod przewodnictwem USA i Chin. Te rywalizujące ze sobą bloki coraz częściej wchodzą w konflikt, ale w rzeczywistości oba są od siebie zależne, połączone łańcuchami produkcji, konsumpcji i generowania zysków.
2. Ilość w jakość
Nic nie jest wieczne. Materializm dialektyczny jest zasadniczo filozofią zmiany. Ale zmiana nie zachodzi w sposób linearny, stopniowy. Są skoki, kryzysy, katastrofy, wojny i rewolucje. Zmiany ilościowe – na przykład w rosnącej temperaturze wody – nieuchronnie ustępują w pewnym momencie miejsca zmianom jakościowym – czyli przemianie wody w parę.
Jeden z przykładów podanych przez towarzysza z sekcji Anglii, Walii i Szkocji dotyczył ekologicznych ,,punktów krytycznych”. Wraz ze wzrostem średniej temperatury na Ziemi te zmiany ilościowe w końcu dają początek zmianom jakościowym, ponieważ zostaje osiągnięty ,,punkt krytyczny” i rozpoczynają się ekologiczne reakcje łańcuchowe. Innym podanym przykładem były podobne ,,punkty krytyczne” w świadomości klasy robotniczej, które doprowadzą do wybuchów społecznych w tym okresie, takich jak na Sri Lance.
3. Negacja negacji
Procesy zmian są serią ,,negacji”, gdzie warunki przeszłe ustępują miejsca nowym. Jednak stan przeszły nie jest całkowicie zatarty. Każdy nowy rozwój ma w sobie elementy starego. Na przykład kapitalizm zachowuje elementy feudalizmu (w wielu krajach nadal istnieją np. rodziny królewskie). Nowe okresy są często naznaczone sprzecznościami starych.
Jednym z przykładów podanych przez towarzysza z USA była nowa ,,Era Nieładu”, w którą wkroczyliśmy. Podczas gdy ISA jasno stwierdziła, że ten nowy okres reprezentuje w szerokim ujęciu koniec ery neoliberalnego kapitalizmu, nie oznacza to, że rządy nie będą próbowały wdrażać neoliberalnych polityk w tym okresie (co widzieliśmy), ale raczej będą one o wiele mniej zdolne do tego, zwłaszcza ze względu na potencjał walki klasy robotniczej – co widzimy w Sri Lance.
Metoda marksistowska
Jak powiedział Lenin, ,,bez teorii rewolucyjnej nie może być mowy o ruchu rewolucyjnym”. Wielu towarzyszy w dyskusji odnosiło kluczowe punkty filozofii marksistowskiej z powrotem do dyskusji o perspektywach światowych, które miały miejsce w poprzednich dniach, podkreślając, jak marksiści używają filozofii jako żywego narzędzia.
„Wiek Nieładu”, w który wszedł globalny kapitalizm, skutkuje ujawnieniem wszystkich sprzeczności kapitalizmu na całym świecie. Nowa Zimna Wojna, kryzys gospodarczy i katastrofa klimatyczna wynikają z podstawowego faktu, że system kapitalistyczny znajduje się w okresie rozpadu i nie jest w stanie dłużej rozwijać społeczeństwa ludzkiego. Jest to materialna podstawa walki o socjalizm na całym świecie.
Jeden z towarzyszy z USA zwrócił uwagę, że jak dotąd świadomość klasy robotniczej nie nadąża za obiektywnymi warunkami kryzysu kapitalistycznego i że to doprowadziło do tego, że wiele osób na lewicy wyciąga błędne wnioski, na przykład zakładając, że klasa robotnicza nie ma już potencjału rewolucyjnego. Marksiści natomiast rozumieją, że pod powierzchnią zachodzą niezliczone procesy, które mają potencjał do wywołania społecznych eksplozji i wielkich skoków w świadomości klasy robotniczej. To jest to, co Trocki nazwał ,,molekularnym procesem rewolucji”.
W przeszłości ci w ruchu socjalistycznym, którzy odrzucali metodę marksistowską, często kończyli popełniając poważne błędy polityczne. W swoim wstępie Kevin wskazał na debaty Trockiego z Shactmanem i Burnhamem w amerykańskiej SWP w latach 1939-40, którzy odrzucili materializm dialektyczny, co doprowadziło ich do błędnego stanowiska politycznego w sprawie natury ZSRR, odrzucając potrzebę obrony przez socjalistów gospodarki planowej.
Innym przykładem podanym przez Kevina był Kautski, który miał niedialektyczny, ,,gradualistyczny” pogląd na to, jak socjalizm może zostać osiągnięty poprzez parlament – co doprowadziło go do odrzucenia rewolucji rosyjskiej. Podczas dyskusji jeden z towarzyszy z USA odniósł te ,,gradualistyczne” idee walki o socjalizm do znacznej części dzisiejszej reformistycznej lewicy. Na przykład Eric Blanc – wiodąca postać w DSA w USA – wyraźnie sprzymierza się z Kautskim i ,,parlamentarną drogą do socjalizmu”. Takie poglądy są ignorancją zarówno dla dynamiki ruchów rewolucyjnych w historii świata, jak i dla materialistycznej analizy państwa kapitalistycznego.
Marksistowskie podejście do religii
Część dyskusji dotyczyła powszechności idei religijnych, idealistycznych i zabobonnych w społeczeństwie. Takie idee są głęboko zakorzenione w wielu krajach na świecie. Jeden z członków z Irlandii wyraźnie zaznaczył, że choć marksiści opowiadają się za materialistycznym światopoglądem, który stoi w opozycji do idei religijnych, nie przyjmujemy poniżającego podejścia do członków klasy robotniczej, którzy mają takie poglądy.
Zamiast tego, w przeciwieństwie do wielu „antyteistów” takich jak Richard Dawkins, rozumiemy materialne podstawy idei religijnych w społeczeństwie. Nie spisujemy członków klasy robotniczej lub uciśnionych na straty, jeśli mają idealistyczne poglądy i nie zakładamy, że nie da się ich przekonać do socjalizmu. Zamiast tego staramy się powiązać nasz program żądań socjalistycznych z ich doświadczeniem życia w kapitalizmie – częścią tego jest utrzymanie prawa do wyznawania idei religijnych bez ingerencji państwa, dyskryminacji religijnej itp.
Budowanie ISA w Erze Nieładu
Dla marksistów materializm dialektyczny nie jest dogmatem, lecz metodą. Nasza analiza i perspektywa muszą zawsze się rozwijać, aby zrozumieć konkretne warunki. W odpowiedzi na dyskusję Kevin wspomniał, że budowanie rewolucyjnego programu samo w sobie jest procesem dialektycznym – gdzie rewolucjoniści zabierają swoje pomysły do klasy robotniczej i testują je, aby wyostrzyć naszą politykę i nasze podejście.
Potencjał tego okresu dla wybuchów społecznych, rewolt i powstań był omawiany przez każdą komisję Szkoły Letniej. Podsumowanie Kevina wskazało na potrzebę, by ISA przyjrzało się korzeniom społeczeństwa pod kątem kształtu, jaki mogą przybrać te eksplozje, ponieważ to one będą siłą napędową radykalizacji i reorganizacji klasy robotniczej.
,,Opóźnienie” między świadomością a obiektywnymi warunkami, które wielu towarzyszy zidentyfikowało w dyskusji, stawia przed rewolucjonistami zadanie ponownego podwojenia wysiłków w celu dotarcia do tych części społeczeństwa, które są otwarte na idee socjalistyczne. Na razie nasza praca propagandowa może skupiać się na niewielkiej, upolitycznionej części klasy robotniczej i młodzieży, a nie na masie. To właśnie ta warstwa odświeży i wzmocni siły ISA, przygotowując nas do przyszłych ruchów rewolucyjnych.
Tłumaczył: Aleksander Marchlewski
Tekst oryginalny: https://internationalsocialist.net/en/2022/08/2022-isa-world-cadre-school
Panel dotyczący materializmu dialektycznego, był tylko jednym z olbrzymiej ilości spotkań, które odbyły się w trakcie całego tygodnia. Jeśli idee socjalizmu są Ci bliskie i chciałbyś/abyś uczestniczyć w następnych dyskusjach, buduj wspólnie z nami Alternatywę Socjalistyczną!
