Alternatywa Socjalistyczna Polska sekcja International Socialist Alternative
30 grudnia 1922 roku w słynnym Teatrze Bolszoj rozpoczął się Pierwszy Wszechzwiązkowy Kongres Rad. Tego samego dnia przedstawiciele czterech ówczesnych republik socjalistycznych – Ukrainy, Białorusi, Zakaukazia (w tym Gruzji, Armenii i Azerbejdżanu) oraz Rosji podpisali traktat powołujący do życia Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Deklaracja, która została odczytana w celu ogłoszenia traktatu, brzmiała następująco:
„Od momentu powstania republik radzieckich państwa na świecie podzielone są na dwa obozy: obóz kapitalizmu i obóz socjalizmu.
Tam, w obozie kapitalizmu – wrogość narodowa i nierówność, kolonialne niewolnictwo i szowinizm, ucisk narodowy i pogromy, imperialistyczna brutalność i wojna.
Tutaj, w obozie socjalizmu – wzajemne zaufanie i pokój, wolność i równość narodowa, pokojowe współżycie i braterska współpraca ludzi.
Podejmowane przez świat kapitalistyczny w ciągu dziesięcioleci próby rozwiązania kwestii narodowościowej poprzez połączenie swobodnego rozwoju narodów z systemem wyzysku jednych przez drugich okazały się bezowocne. Wręcz przeciwnie, plątanina sprzeczności narodowościowych jeszcze bardziej się skomplikowała, zagrażając samej egzystencji kapitalizmu. Burżuazja okazała się bezsilna w nawiązaniu współpracy między ludźmi.
Tylko w obozie Radzieckim, tylko w warunkach dyktatury proletariatu, który skupił wokół siebie większość ludności, możliwe było wyeliminowanie do korzeni ucisku narodowego, stworzenie sytuacji wzajemnego zaufania i położenie fundamentów pod braterską współpracę ludzi. Tylko dzięki tym okolicznościom republikom radzieckim udało się odeprzeć ataki imperialistów całego świata, zarówno krajowych, jak i zagranicznych. Tylko dzięki tym okolicznościom możliwe było skuteczne wyeliminowanie wojny domowej, zapewnienie im bytu i umożliwienie pokojowej budowy gospodarki.
Jednak lata wojny nie minęły bez śladu. Dziedzictwo wojny widać w zdewastowanych polach, fabrykach w zastoju, zniszczonych siłach wytwórczych i wyczerpaniu zasobów gospodarczych. To sprawiło, że wysiłki poszczególnych republik są niewystarczające dla zapewnienia rozwoju gospodarczego. Odbudowa gospodarki ludowej byłaby niemożliwa przy osobnym istnieniu republik.
Z drugiej strony, niestabilność sytuacji międzynarodowej i groźba nowych ataków sprawiają, że utworzenie zjednoczonego frontu republik radzieckich w obliczu kapitalistycznego okrążenia jest nieuniknione.
Wreszcie samo ustanowienie władzy radzieckiej, międzynarodowej w swym klasowym charakterze, zachęca masy pracujące republik radzieckich do podążania drogą zjednoczenia w jedną socjalistyczną rodzinę. Wszystkie te okoliczności sprawiają, że zjednoczenie republik radzieckich w jedno państwo związkowe, zdolne zagwarantować zarówno bezpieczeństwo zewnętrzne, jak i wewnętrzny sukces gospodarczy, a także swobodny rozwój narodów, jest koniecznością.
Wola narodów republik radzieckich, które niedawno zebrały się na swoich Kongresach Rad i jednomyślnie zgodziły się na utworzenie »Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich« służy jako niezawodna gwarancja, że Związek jest dobrowolnym związkiem równych narodów, że każda republika ma zapewnione prawo swobodnego wystąpienia ze Związku, że dostęp do Związku jest otwarty dla wszystkich socjalistycznych republik radzieckich, zarówno istniejącym, jak i tym, które mogą powstać w przyszłości, oraz że nowe państwo związkowe jest godnym zwieńczeniem położonego w październiku 1917 roku fundamentu pokojowego współżycia i braterskiej współpracy między ludźmi, że służy jako silny bastion przeciwko światowemu kapitalizmowi i jest nowym, decydującym krokiem na drodze do zjednoczenia robotników wszystkich krajów w Światowej Socjalistycznej Republice Radzieckiej.
Oświadczając to przed całym światem i uroczyście deklarując nienaruszalność podstaw władzy radzieckiej, które znajdują swój wyraz w konstytucyjnym autorytecie przyznanym nam przez socjalistyczne republiki radzieckie, my, delegaci republik, na podstawie przyznanego nam autorytetu podpisujemy Traktat o utworzeniu »Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich«.”
- Deklaracja o utworzeniu ZSRR
Debaty, które poprzedziły powstanie ZSRR, miały nie tylko znaczenie globalne, ale również stanowiły początek poważnych sporów między Leninem a Stalinem na temat przyszłości państwa radzieckiego. Spory te później stały się znane jako „ostatnia walka Lenina”, w której wypowiedział on „wojnę na śmierć wielkorosyjskiemu szowinizmowi” Stalina i jego zwolenników oraz zażądał usunięcia Stalina ze stanowiska.
Istota sporu koncentrowała się na tym, czy nowe republiki radzieckie powinny mieć równe prawa z Rosyjską Federacyjną Socjalistyczną Republiką Radziecką (RSFSR), czy też być do niej włączone na prawach autonomii. Choć w tamtym czasie, i dopóki żył Lenin, niemożliwe było nawet dla Stalina odrzucenie perspektywy rewolucji światowej, to już wtedy stworzono podstawy do odwrotu od tej perspektywy na rzecz późniejszej polityki Stalina „socjalizmu w jednym kraju”.
Różnice pojawiły się na X Zjeździe Rosyjskiej Partii Komunistycznej w marcu 1921 roku, kiedy to Stalin, jako komisarz ds. narodowości, przedstawił swój plan dla nowej Unii. Twierdził, że „formą państwa związkowego, której pragniemy, jest federacja republik radzieckich, której żywym ucieleśnieniem jest RSFSR”. Widział w tym środek do zakończenia „gier niepodległościowych”, mówił, że pozostałe republiki będą miały autonomię w postaci języka i kultury.
Spotkało się to z dużym sprzeciwem, nie tylko ze strony przedstawicieli pozostałych republik. Czołowy ukraiński komunista Vladimir Zatonsky oświadczył: „Musimy wycyckać z głów towarzyszy pomysł, że federacja radziecka, powinna być dosłownie federacją »ogólnorosyjską«, ponieważ kluczem jest to, że nie jest ona »ogólnorosyjska«, ale radziecka”. Proponował, aby nowy związek był związkiem równych republik.
Lenin rozszerzył to rozumienie. „Stalin raczej za bardzo się spieszy”. Ostrzegał, że propozycja Stalina nie brała pod uwagę uczuć narodowych, a co najważniejsze – mówił – nie pozwalała na przyszłe korzyści. W tym czasie wciąż istniała nadzieja na udaną rewolucję w Niemczech, a – jak mówił Lenin – Niemcy nie są Rosją i nie mogą przystąpić do rosyjskiej federacji.
https://internationalsocialist.net/en/2022/12/revolutionary-history
